महिला व बालविकास विभाग

आदर्श अंगणवाडी / बालवाडी सेविकांना/ मदतनीस/पर्यवेक्षिका यांना  पुरस्कार देणे.

योजनेचे स्वरुप / माहीती :
अंगणवाडी सेविका मदतनीस/पर्यवेक्षिका  यांना उत्कृष्ट कामकाजाबद्दल आदर्श पुरस्कार देऊन गौरविणेत येते.. यामुळे अंगणवाडी सेविका मदतनीस/ पर्यवेक्षिका  यांना त्यांचे कामकाजात भरीव कामगीरी करण्यास प्रोत्साहन मिळते व त्याद्वारे योजनेचे काम जास्तीत जास्त प्रभावीपणे राबविण्यास मदत होते.

योजनेत सहभागाच्या अटी व शर्ती व पात्रता :
१)  अंगणवाडी केंद्रातील पुरक पोषण आहार,  मध्यम, तीव्र, कमी वजनाच्या बालकांची संख्या सर्वात कमी ठेवण्यात यश प्राप्त केलेल्या सेविका / मदतनीस /पर्यवेक्षीका यांना या योजनेत सहभाग घेता येतो.

2)  आरोग्य तपासणी  , गरोदर नोंदणीचे प्रमाण, बालविवाह, बालमृत्यु व अर्भकमृत्यु या कामात १००% यश प्राप्त केलेल्या सेविका लाभास पात्र राहतात.
3)  अंगणवाडीमधील दप्तर पुर्ण असणे ,आकार,शिक्षणक्रमाची अंमलबजावणी करणे. लोकसहभागातून नावीन्यपुर्ण योजना राबविलेल्या अंगणवाडी सेविका/मदतनीस/पर्यवेक्षिका सदर योजनेत सहभाग घेऊ शकतात.

४) प्रत्येक प्रकल्पातुन तीन अंगणवाडी सेविका  व तीन मदतनीस यांची नांवे प्रकल्पस्तरावरुन गुणानुक्रमे निश्चित होऊन जि.प. कडे सादर केली जातात, त्यास महिला व बाल कल्याण समिती मान्यता देते.
५) जि.प.स्तरावर  प्राप्त झालेल्या प्रस्तावापैकी  तीन पर्यवेक्षिका यांची आदर्श  पुरस्कारासाठी महिला व बाल कल्याण समिती मध्ये मान्यता दिली जाते.

5) पात्र अंगणवाडी सेविका/ मदतनीस यांना प्रत्येकी प्रथम क्रमांक रु. 5०००/-,व्दितीय क्रमांक रु. 4000/- व तृतीय क्रमांक रुपये  3000/- बक्षिस, शिल्ड व प्रमाणपत्र  देऊन गौरविणेत येते.

६) पर्यवेक्षिका यांचा शिल्ड व प्रमाणपत्र देऊन गौरव करण्यात येतो.

इ. 7 वी ते  १२ वी उतीर्ण मुलीना संगणक प्रशिक्षण करीता अनुदान देणे.

योजनेचे स्वरुप / माहीती :
इ. 7 वी ते 12 वी पास मुलींना  संगणकाचे ज्ञान प्राप्त व्हावे हा योजनेचा उद्देश आहे.

योजनेत सहभागाच्या अटी व शर्ती व पात्रता :
१) सदर योजनेचा लाभ लाभार्थींनी  यापुर्वी घेतला नसल्याबाबत ग्रामसेवकाचा दाखला किेवा स्वंयघोषणपत्र आवश्यक
२) मागील आर्थिक वर्षात संगणक परीक्षा उतीर्ण झालेल्या मुलींना सदर योजनेअंतर्गत लाभ  देणेत येतो.
३) सदर योजनेतील लाभार्थी  कुटूंबातील कोणीही व्यक्ती  शासकीय /निमशासकीय सेवेत नसले बाबत लाभाथीचे स्वंयमघोषणपत्र आवश्यक.

4) लाभाथी् मुलगी इ. ७ ते इ. 12 वी उत्तीर्ण असावी.
5) सदर योजनेअंतर्गत  MSCIT रुपये 3000/-, CCC/Tally रु 2500/ व GCC /TBC रु. 4000/- याप्रमाणे अनुदान लाभार्थीना DBTव्दारे अदा केले जाते.

6) लाभार्थींची निवड महिला व बाल कल्याण समितीमध्ये केली जाते.

महिलांसाठी समुपदेशन केंद्र चालविणे

योजनेचे स्वरुप / माहीती :
महिलांना त्यांच्या कौटुंबिक, कायदेविषयक, सामाजिक समस्या सोडविण्यासाठी मदत तसेच कायदेविषयक मार्गदर्शन केले जाईल. तसेच योग्य त्या प्रकरणांमध्ये समुपदेशनही आयोजित केले जाईल.

(उदा. हुडांबळी प्रकरण, विभक्त कुटूंबाच्या समस्या, घरगुती अत्याचार, घरातुन बाहेर काढण्याची धमकी देणे, मारहाण करणे, रात्री-अपरात्री घरातुन बाहेर काढणे, घटस्फोटासाठी दबाव आणणे, घटस्फोट व पोटगी प्रकरण, मालमत्ता हक्क, लैगिक छळवणुक इ.)

या समुपदेंशन केंद्राद्वारे महिलांना त्यांच्या कौटुंबिक, सामाजिक समस्या सोडविण्यासाठी मदत व कायदेविषयक मार्गदर्शन केले जाईल तसेच योग्य त्या प्रकरणांमध्ये समुपदेशनही आयोजित केले जाईल. उदा. हुडांबळी प्रकरण, विभक्त कुटूंबाच्या समस्या, घरगुती अत्याचार, घरातुन बाहेर काढण्याची धमकी देणे, मारहाण करणे, रात्री-अपरात्री घरातुन बाहेर काढणे, घटस्फोटासाठी दबाव आणणे, घटस्फोट व पोटगी प्रकरण, मालमत्ता हक्क, लैगिक छळवणुक इ. मानसिकदृष्टया असंतुलीत महिलांचे सामाजिक मानसशास्त्रीय कायदेशिर समुपदेशनही यात अंतर्भुत राहील.

सदर योजनेअंतर्गत प्रत्येक समुदपदेशन  केंद्रात एक समुपदेशक यांची नियुक्ती केली जाते. त्यांचे मानधन जि.प. स्वनिधीतून अदा केले जाते.

ग्रामीण भागातील इ. 5वी ते 12वी  मध्ये शिकत असलेल्या मुलींना सायकल खरेदीसाठी अनुदान देणे.

• लाभार्थी इयता 5 वी ते 12 वी पर्यंत शिकत असली पाहिजे.
• मुलगी शिकत असलेली शाळा व तिचे राहते गांव यातील अंतर कमीत-कमी 2 कि. मी. किंवा 1 कि.मी. पेक्षा जास्त असावे.

      3) अर्जदार दारिद्रय रेषेखालील असेल तर तसा ग्रामसेवकाने दिलेला दाखला प्रस्तावा सोबत जोडणेत यावा.

4) शाळेत शिकत असले बाबत मुख्याध्यापक यांचा दाखला आवश्यक.

5) लाभार्थ्यांने सदर  योजनेचा यापूर्वी लाभ घेतला नसलेबाबत लाभार्थीचे स्वंयघोषणापत्र आवश्यक.

6)लाभार्थीचे कुटूंबातील व्यक्ती शासकीय /निमशासकीय  सेवेत नसले बाबत स्वंयघोषणापत्र आवश्यक राहील.

7) जिल्हा परिषदेने निश्चित केलेल्या स्पेशिफिकेशनप्रमाणे लाभार्थ्याने सायकलखरेदी करावी

ग्रामीण भागातील सर्वसाधारण घटकातील व अनुसूचित जातीतील महिालांना पिठाची गिरण अनुदान पुरविणे.

ग्राम बाल विकास केंद्र

SAM VCDC – शासन निर्णय 11.08.2017 नुसार अति तीव्र कुपोषित (SAM) बालकांसाठी ग्राम बाल विकास केंद्र (VCDC) Energy Dence Nutritious Food (EDNF) द्वारे सुरु आहेत.

MAM VCDC – जिल्ह्यातील MAM बालकांसाठी अमायलेज रिच फ़ुड (ARF) द्वारे ग्राम बाल विकास केंद्र (VCDC) सुरु करणेत आले आहेत व यासाठी 10% ग्रामपंचायत निधी, 5% पेसा, लोकसहभागातून तसेच दत्तक पालक योजने अंतर्गत बालकांचे पालकत्त्व दिलेले अधिकारी यांचे सहकार्याने निधी उपलब्ध करणेत येत आहे.

कच्चे धान्य पोषण आहार –

जिल्ह्यातील अंगणवाडी कार्यक्षेत्रातील 6 महिने 3 वर्ष वयोगटांतील लाभार्थी, तीव्र कमी वजनाची बालके, गर्भवती व स्तनदा माता तसेच SAG योजने अंतर्गत 11 ते 14 वर्षे वयोगटातील किशोर वयीन मुलींना तसेच कोरोना व्हायरस प्रतिबंधात्मक उपाययोजना अंतर्गत एकात्मिक बाल विकास सेवा योजना मधील ग्रामीण/आदिवासी प्रकल्प मधील 3 वर्षे ते 6 वर्ष वयोगटांतील सर्वसाधारण लाभार्थींना पर्यायी व्यवस्थे अंतर्गत पर्यायी व्यवस्थे अंतर्गत कच्चे धान्य पुरविण्यात येत आहे. यामध्ये चना, मसूर डाळ, गहू /तांदुळ, चवळी, मिरची (एगमार्क), हळदी (एगमार्क), मीठ (डबल फोर्टीफाईड),साखर यांचा समावेश आहे.

अंगणवाडी इमारत बांधकाम

अंगणवाडी इमारत केंद्र बांधकाम करणेसाठीच्या निधीमध्ये सन 2022-23 या आर्थिक वर्षापासून रू.825000/- ऐवजी रु.11,25,000/-  प्रती नविन अंगणवाडी केंद्र  बांधकामासाठी वित्तीय मर्यादेत वाढ करण्यात आली आहे.

अंगणवाडी केंद्र भरत असलेल्या इमारतीचा तपशिल  

महिला व बाल विकास विभागाअंतर्गत 3915 अंगणवाडया कार्यरत असून 2472 अंगणवाडी केंद्रासाठी स्वतंत्र इमारती आहेत. 674 अंगणवाडी केंद्र ही खाजगी व भाडयाच्या ठिकाणी भरवल्या जातात.तसेच 769 अंगणवाडी केंद्र ही देऊळ /समाजमंदिर/ ग्रामपंचायत इमारत व प्राथमिक शाळा या ठिकाणी भरवल्या जातात.